امنیت و دسترسی به فایلها
امنیت سیستم فایل یکی از جنبههای حیاتی هر سیستم عاملی است. سیستم فایل باید از اطلاعات حساس در برابر دسترسی، تغییر یا حذف غیرمجاز محافظت کند. این بخش به بررسی مکانیسمهای امنیتی و روشهای کنترل دسترسی به فایلها در سیستمهای عامل میپردازد.
اهداف یادگیری
- آشنایی با مفاهیم امنیت سیستم فایل و اهمیت آن
- درک روشهای مختلف کنترل دسترسی به فایلها
- شناخت مدلهای امنیتی مانند Discretionary Access Control (DAC) و Mandatory Access Control (MAC)
- آشنایی با روشهای رمزنگاری فایلها و حفاظت از دادهها
کنترل دسترسی به فایلها
سیستمهای عامل از روشهای مختلفی برای کنترل دسترسی به فایلها استفاده میکنند. هدف اصلی این روشها، اطمینان از این است که تنها کاربران مجاز میتوانند به فایلها و دایرکتوریها دسترسی داشته باشند و عملیات مجاز (مانند خواندن، نوشتن یا اجرا) را روی آنها انجام دهند.
لیستهای کنترل دسترسی (ACLs)
لیست کنترل دسترسی (Access Control List - ACL) فهرستی از کاربران و گروههای کاربری است که به یک فایل یا دایرکتوری خاص دسترسی دارند و همچنین نوع دسترسی هر کاربر یا گروه (مانند خواندن، نوشتن، اجرا) را مشخص میکند.
مثال
یک فایل متنی به نام "report.txt" را در نظر بگیرید. ACL این فایل میتواند به گونهای تنظیم شود که کاربر "علی" به آن دسترسی خواندن و نوشتن داشته باشد، گروه "مدیران" به آن دسترسی خواندن داشته باشد و سایر کاربران هیچ دسترسی به آن نداشته باشند.
مجوزهای فایل
مجوزهای فایل (File Permissions) روشی سادهتر برای کنترل دسترسی به فایلها هستند. در این روش، به هر فایل یا دایرکتوری سه نوع مجوز اختصاص داده میشود: خواندن (r)، نوشتن (w) و اجرا (x). این مجوزها برای سه گروه کاربری مختلف اعمال میشوند: مالک فایل، گروه مالک فایل و سایر کاربران.
مدلهای امنیتی
مدلهای امنیتی چارچوبی برای پیادهسازی سیاستهای امنیتی در سیستمهای عامل فراهم میکنند. دو مدل امنیتی رایج عبارتند از:
کنترل دسترسی اختیاری (DAC)
در مدل DAC، مالک فایل یا دایرکتوری میتواند مجوزهای دسترسی به آن را تعیین کند. این مدل انعطافپذیری بالایی دارد اما میتواند منجر به نقض امنیت شود، زیرا یک کاربر مخرب که به یک فایل دسترسی پیدا میکند، میتواند مجوزهای آن را تغییر دهد و به سایر کاربران غیرمجاز دسترسی بدهد.
کنترل دسترسی اجباری (MAC)
در مدل MAC، سیستم عامل به طور مرکزی سیاستهای امنیتی را اعمال میکند و کاربران نمیتوانند مجوزهای دسترسی را تغییر دهند. این مدل امنیت بالاتری را نسبت به DAC فراهم میکند اما انعطافپذیری کمتری دارد.
رمزنگاری فایلها
رمزنگاری فایلها (File Encryption) روشی برای تبدیل دادهها به قالبی غیرقابل خواندن است که تنها با استفاده از کلید رمزگشایی قابل بازیابی است. رمزنگاری فایلها میتواند به حفاظت از اطلاعات حساس در برابر دسترسی غیرمجاز کمک کند.
نکات کلیدی
- امنیت سیستم فایل برای حفاظت از اطلاعات حساس در برابر دسترسی، تغییر یا حذف غیرمجاز ضروری است.
- روشهای مختلفی برای کنترل دسترسی به فایلها وجود دارد، از جمله ACLs و مجوزهای فایل.
- مدلهای امنیتی مانند DAC و MAC چارچوبی برای پیادهسازی سیاستهای امنیتی فراهم میکنند.
- رمزنگاری فایلها میتواند به حفاظت از اطلاعات حساس در برابر دسترسی غیرمجاز کمک کند.
نکات کاربردی و مشاورهای
- از کلمات عبور قوی و منحصربهفرد برای حسابهای کاربری خود استفاده کنید.
- مجوزهای دسترسی به فایلها و دایرکتوریها را به دقت تنظیم کنید و تنها به کاربران مجاز دسترسی بدهید.
- از رمزنگاری برای حفاظت از اطلاعات حساس خود استفاده کنید.
- نرمافزار سیستم عامل و برنامههای خود را بهروز نگه دارید تا از آسیبپذیریهای امنیتی شناخته شده جلوگیری کنید.
منابع و ارجاعات
- ویکیپدیا: مجوزهای سیستم فایل
- Silberschatz, A., Galvin, P. B., & Gagne, G. (2018). Operating system concepts (10th ed.). Wiley.
- Tutorialspoint: سیستم فایل